XƠ GAN (Phần 1)

XƠ GAN (Phần 1)

Tổng quan?

Mỗi năm, có gần 25000 người Mỹ chết vì xơ gan - một bệnh mà gây ra sẹo không hồi phục ở gan. Xơ gan đặc biệt nguy hiểm vì sự có mặt của mô sẹo làm cho gan khó thực hiện những chức năng thiết yếu cho sự sống và sức khỏe. Trong số những nhiệm vụ chính, gan khử độc các chất có hại, lọc máu và sản sinh các chất dinh dưỡng sống còn.

Ở giai đoạn đầu, xơ gan hiếm khi gây các dấu hiệu và triệu chứng. Nhưng khi chức năng gan kém đi, bạn có thể bị mệt mỏi, kiệt sức, buồn nôn, sút cân và phù chân và bụng. Da và củng mạc mắt sẽ bị vàng, và có thể ngứa nhiều do lắng đọng mật ở da.

Ở Mỹ, nghiện rượu và nhiễm virus viêm gan C mạn tính là hai nguyên nhân chính của xơ gan.

Nhưng nhiều yếu tố khác có thể dẫn đến bệnh, gồm một số bệnh di truyền, tổn thương đường mật, rối loạn miễn dịch và tiếp xúc lâu dài với một số độc chất trong môi trường.

Mặc dù tổn thương gan do xơ gan là không thể phục hồi, bệnh thường tiến triển chậm và các triệu chứng thường kiểm soát được. Ðiều trị đặc hiệu cho xơ gan phụ thuộc vào nguyên nhân. Người bị xơ gan do viêm gan có thể được điều trị bằng các thuốc kháng virus, trong khi xơ gan do rượu có thể chỉ cần cai rượu. Khi tổn thương nặng đến mức chức năng gan suy giảm nghiêm trọng, ghép gan có thể là biện pháp duy nhất.

Các dấu hiệu và triệu chứng

Bạn có thể không có các dấu hiệu và triệu chứng của xơ gan ở giai đoạn đầu. Nhưng khi có nhiều mô sẹo thay thế mô lành và chức năng gan suy giảm, bạn có thể có một số triệu chứng sau:

- Chán ăn

- Sụt cân

- Buồn nôn

- Sao mạch màu đỏ nhỏ dưới da hoặc dễ bị bầm tím

- Yếu

- Mệt mỏi

- Vàng da, và mắt, nước tiểu sẫm màu

- Chảy máu từ tĩnh mạch thực quản hoặc ruột

 - Giảm hứng thú tình dục

- Cổ chướng (có dịch trong ổ bụng)

- Ngứa bàn tay, bàn chân và cuối cùng là toàn cơ thể

- Phù cẳng chân, bàn chân do ứ dịch

- Lú lẫn, như hay quên hoặc khó tập trung (bệnh não)

Nguyên nhân

Có khối lượng từ 1,2-1,6 kg, gan là nội tạng lớn nhất của cơ thể. Nó nằm ở bên phải ổ bụng, ngay dưới các xương sườn dưới. Gan khỏe mạnh thực hiện hơn 500 chức năng sống, gồm xử lý hầu hết các chất dinh dưỡng hấp thu từ ruột, loại bỏ thuốc, rượu và các chất độc hại khác ra khỏi máu và sản sinh mật - chất lỏng màu lục được giữ ở túi mật giúp tiêu hóa chất béo. Gan cũng sản sinh cholesterol, các yếu tố đông máu và một số protein khác.

Vì sự phức tạp của gan và sự tiếp xúc của nó với rất nhiều chất độc, gan đặc biệt dễ bị bệnh.

Nhưng gan có khả năng tái tạo đáng ngạc nhiên - nó có thể tự chữa lành bằng cách thay thế hoặc sửa chữa các tế bào bị tổn thương. Tuy nhiên trong xơ gan, quá trình lành bệnh rất kém. Ðể đáp ứng với tổn thương mạn tính, các tế bào hình sao tăng mạnh về kích thước và số lượng. Ðiều này dẫn đến hình thành quá nhiều mô sẹo cản trở khả năng hoạt động của gan. Và mặc dù các nhóm tế bào có thể tiếp tục tái sinh, song kiểu tái sinh này không còn bình thường nữa.

Các yếu tố nguy cơ

Ở Mỹ, uống rượu quá nhiều là yếu tố nguy cơ lớn nhất dẫn đến xơ gan. Loại rượu ít quan trọng hơn lượng rượu uống trong nhiều năm. Hơn nữa, chỉ một lượng rượu nhỏ cũng có thể gây tổn thương gan nếu bạn bị nhiễm virus viêm gan B hoặc C.

Các yếu tố nguy cơ khác gồm:

+ Bị nhiễm viêm gan C hoặc B mạn tính: Hầu hết mọi người bị viêm gan C do truyền máu trước năm 1992, là năm có các xét nghiệm sàng lọc máu cải tiến. Bạn cũng có thể nhiễm virus do tiêm chích bằng kim tiêm bẩn hoặc, ít gặp hơn, từ kim được dùng để xăm hoặc xỏ lỗ. ở Mỹ, viêm gan B thường lây qua đường tình dục hoặc kim tiêm bẩn. Nhiễm viêm gan C lâu ngày gây tổn thương gan từ từ, và xơ gan xảy ra ở 20% số người trong hơn 20 năm sau khi nhiễm. Bị viêm gan C ở độ tuổi càng cao thì càng dễ bị xơ gan.

+ Giới tính: Nam giới bị xơ gan nhiều hơn phụ nữ, chủ yếu vì nam giới thường uống rượu nhiều hơn phụ nữ.

+ Một số bệnh di truyền: Bao gồm các bệnh gây thừa đồng hoặc sắt lắng đọng trong gan cũng như tăng galactose huyết - một rối loạn hiếm gặp ảnh hưởng đến cách co thể chuyển hóa đường sữa (lactose) - và các bệnh tích trữ glycogen, ngăn cản sự hình thành và giải phóng glycogen, một dạng glucose dự trữ , khi cơ thể cần.

+ Phản ứng thuốc và tiếp xúc với độc chất trong môi trường: Trong một số trường hợp, xơ gan có thể là hậu quả của phản ứng nặng với thuốc methotrexat (Rheumatrex, Folex), một thuốc ức chế miễn dịch, hoặc với amiodaron (Cordaron, Paceron), được dùng để điều trị loạn nhịp tim. Tiếp xúc lâu dài với các độc chất trong môi trường như arsen cũng có thể gây xơ gan.

Khi nào cần đi khám

Nếu bạn có các dấu hiệu và triệu chứng của xơ gan như sụt cân, mệt mỏi, vàng da và phù chân hoặc bụng, đặc biệt nếu bạn uống rượu hoặc đã bị viêm gan thì hãy đến bác sĩ khám. Khám thực thể và xét nghiệm có thể giúp chẩn đoán xơ gan và loại trừ các lý do khác gây ra các dấu hiệu và triệu chứng của bạn